In het derde en laatste deel van onze verkiezingsserie richten we ons op emissiebeleid. Na rekeningrijden en visie over CO₂-reductiedoelen belichten we nu hoe partijen denken over emissiebeperkingen. Van zero-emissiezones tot accijnsaanpassingen – welke instrumenten willen de partijen (vooral niet) inzetten?
Emissiebeperking: meer dan alleen CO₂
Goed om bij stil te staan: emissiebeperking in mobiliteit gaat verder dan alleen CO₂. Het omvat ook de uitstoot van stikstof (NOx), fijnstof en andere stoffen die vooral in stedelijke gebieden de luchtkwaliteit beïnvloeden. Partijen kunnen voor dit doel kiezen uit verschillende instrumenten: lokale toegangsbeperkingen (zoals zero-emissiezones), financiële prikkels (accijnzen en subsidies) en fiscale maatregelen (belastingvoordelen voor schone voertuigen).
Waar staan de partijen nu?
De standpunten binnen de Nederlandse politiek lopen ook op dit thema behoorlijk uiteen. Van partijen die zero-emissiezones willen uitbreiden tot partijen die ze volledig willen verbieden. En van partijen die pleiten voor hogere accijnzen op fossiele brandstoffen tot partijen die juist verlaging voorstaan. We brachten de verschillende benaderingen in kaart.
Belangrijk om te weten: in de partijplannen lopen zero-emissie (volledig elektrisch of waterstof), fossielvrij (ook synthetische brandstoffen) en emissiearm (hybride of zuinig) door elkaar heen.
Voorstanders van actieve emissiebeperking
Partij voor de Dieren1 hanteert de meest vergaande aanpak en wil actief samenwerken met gemeenten en provincies om strenge milieuzones, waaronder zero-emissiezones, in te stellen en uit te breiden. De partij pleit verder voor een adaptieve kilometerheffing op alle wegen voor alle voertuigen, gedifferentieerd naar voertuigtype en brandstofgebruik – een directe financiële prikkel om te sturen op emissievrij rijden. Daarnaast wil ze de fietsvriendelijke fiscale regelingen behouden, wat bij moet dragen aan verdere emissiebeperking.
D662 steunt de uitrol van emissievrije zones en wil gemeenten helpen bij de invoer ervan, waarbij het Rijk de leiding neemt om het proces duidelijker te maken. Verder stimuleert de partij betaalbare elektrische auto’s met subsidies en belastingvoordelen. Tot slot moedigt ze werkgevers aan om hun werknemers zo duurzaam mogelijk te laten reizen, maar laat daarbij in het midden via welke methodiek. D66 wil rekeningrijden invoeren, met een tarief gebaseerd op CO₂-uitstoot, tijdstip en locatie – mogelijk hangt dat hier mee samen.
GroenLinks-PvdA3 kiest voor een andere route, door subsidies op fossiele brandstoffen te stoppen. Hoewel ze niet expliciet over zero-emissiezones voor wegverkeer spreekt, wil ze wél het gehele Nederlandse treinverkeer in Nederland elektrificeren, waarmee een einde komt aan de dieseltreinen in met name het noordoosten van het land. Ook is de partij voorstander van rekeningrijden, met differentiatie in tijd en locatie (lees: nabijheid van ov). Andere maatregelen die moeten leiden tot lagere emissies zijn het verplicht bekostigen van ov-reiskosten door werkgevers, en een verbod op nieuwverkoop van benzine- en dieselauto’s per 2030, waarbij de leasesector al vóór die tijd moet overgaan op 100% EV’s.
ChristenUnie5 pleit voor een kilometerprijs gedifferentieerd naar milieukenmerken, tijd en plaats. De partij wil verder de motorrijtuigenbelasting (mrb) voor EV’s aanpassen via een gewichtscorrectie. Haar benadering houdt dus rekening met verschillende emissieklassen. Het thema zero-emissiezones komt niet aan bod in het partijprogramma van de ChristenUnie.
Gematigd tegenover emissiebeperking
Volt4 wil naar Zweeds voorbeeld de motorrijtuigenbelasting (mrb) vervangen door ‘betalen-naar-gebruik’, waarbij de kosten afhangen van het aantal kilometers, tijdstip, traject en emissiegerelateerde eigenschappen van het voertuig. Daarmee zit ze op één lijn met de ChristenUnie. De gedifferentieerde aanpak beloont emissievrij rijden zonder complete verboden, maar ontmoedigt wel om drukke locaties per auto te bereiken. Over overige vormen van emissiebeperking wordt niet gesproken.
CDA6 houdt zich qua partijprogramma afzijdig van het zero-emissiezonesdebat voor personenauto’s, maar wil net als Volt de mrb hervormen. Deze moet volgens de partij beter aansluiten bij de transitie naar elektrisch rijden, door te heffen op voertuigoppervlak in plaats van gewicht.
SP7 spreekt niet specifiek over emissiebeperking via accijnzen, subsidies of toegangsbeperkingen. De partij benadrukt enkel dat mobiliteit betaalbaarder moet worden. Het blijft gissen hoe dit zich vertaalt in emissiebeleid.
NSC8 vormt bij dit thema de meest neutrale speler en spreekt niet over zero-emissiezones, brandstofaccijnsaanpassingen of subsidiëring van elektrisch rijden.
SGP9 wil fossielvrije synthetische brandstoffen een verlaagd accijnstarief toekennen en vrijstellen van CO₂-beprijzing. Dit betreft brandstoffen die met behulp van hernieuwbare energie en afgevangen CO₂ worden gemaakt. De partij benadrukt verder dat elektrisch rijden niet benadeeld mag worden ten opzichte van fossiele brandstoffen. Over zero-emissiezones wordt niet gesproken.
Tegenstanders van emissiebeperking
PVV10 is fel tegenstander van emissiebeperkingen. De partij wil af van alle zero-emissiezones én wil voorkomen dat er een accijnsverhoging op brandstof plaatsvindt in 2026. Volgens de PVV moet energie (in al zijn uitingsvormen) worden gezien als basisvoorziening, niet als luxeproduct, waarmee het haar pijlen richt op EV’s.
BBB11 sluit zich aan bij de PVV en wil een landelijk verbod op zero-emissiezones om lokale ondernemers te ontzien. Deze zones zijn volgens de partij schadelijk voor ondernemers in binnensteden die – vrij vertaald – onrendabele uitgaven moeten doen en niet meer bevoorraad kunnen worden. Over accijnsaanpassingen spreekt de BBB niet.
Forum voor Democratie12 verzet zich tegen de milieuzones en wil deze afschaffen. Daarbij maakt de partij overigens niet specifiek melding van zero-emissiezones. Verder wil de FVD drastisch snijden in accijnzen op benzine en diesel. Er gaat speciale aandacht uit naar ‘rode diesel’: diesel met een lager accijnstarief, die momenteel alleen voor de industriële scheepvaart gebruikt mag worden. Ze wil de verkoop van rode diesel weer legaliseren om de concurrentiepositie van Nederlandse agrariërs en andere onshore ondernemers – die het tot 2013 mochten gebruiken – te verbeteren. Bovendien schrapt FVD het onderscheid tussen brandstofsoorten voor de mrb, zodat alle voertuigen hetzelfde basistarief betalen.
JA2113 verzet zich tegen maatregelen die autogebruik ontmoedigen, zoals rekeningrijden, hoge wegenbelasting en accijnzen. Het instellen van milieuzones om automobilisten richting elektrisch rijden te bewegen wordt ook niet gesteund. Over zero-emissiezones is JA21 minder uitgesproken, maar is ze evenmin een voorstander. Ze waarschuwt voor “het ontstaan van een lappendeken aan verschillende regelingen over het land, wat voor het bedrijfsleven tot een onwerkbare situatie leidt”.
VVD14 kiest voor verlaging van financiële lasten en wil de brandstofaccijns verlagen zodat autorijden betaalbaarder wordt: een maatregel die haaks staat op emissiebeperking via prijsprikkels.
DENK15 sluit zich aan bij deze lijn en wil autorijden betaalbaar maken door accijns op benzine en diesel te verlagen.
En stemmend Nederland?
Op 29 oktober wordt de koers bepaald: stemt Nederland voor actieve emissiebeperking, juist voor versoepeling, of ergens ertussenin? Wat de uitkomst ook wordt: bereid je voor op verschillende scenario’s. Onze mobiliteitsexperts helpen je graag bij het creëren van meer voorspelbaarheid in je vloot.
Meer weten? Eerder vergeleken we de partijen rondom de thema’s:
Bronnen:
- Partij voor de Dieren verkiezingsprogramma (pagina 102-104)
- D66 verkiezingsprogramma (pagina 25-26)
- Groenlinks-PvdA verkiezingsprogramma (pagina 21, 63, 66)
- Volt verkiezingsprogramma (pagina 29)
- ChristenUnie verkiezingsprogramma (pagina 26)
- CDA verkiezingsprogramma (pagina 36)
- SP verkiezingsprogramma (pagina 41)
- NSC verkiezingsprogramma
- SGP verkiezingsprogramma (pagina 90-91)
- PVV verkiezingsprogramma (pagina 36)
- BBB verkiezingsprogramma (pagina 84)
- FVD verkiezingsprogramma (pagina 10, 68-69)
- JA21 verkiezingsprogramma (pagina 33-34)
- VVD verkiezingsprogramma (pagina 23)
- DENK verkiezingsprogramma (pagina 45)
